Gdyby nadwaga i otyłość sprowadzała się do kwestii tylko dietetycznych (jak np. braku wiedzy w kwestii tego co jest zdrowe, a co niezdrowe i tuczące) problem nie miał by skali światowej. Sytuacja zamiast pogarszać się, poprawiałaby się wraz z rozwojem dietetyki. Dostęp do informacji mamy bardzo dobry, mamy internet skąd możemy np. pobrać darmowe jadłospisy (nawet z gotową listą zakupów), możemy obejrzeć programy edukacyjne, czy wybrać się na konferencje, szkolenia z zakresu zdrowego odzywiania (w tym darmowe). Często jednak zasadniczą rolę w przebiegu otyłości mają czynniki psychologiczne, których nie bierzemy pod uwagę, lub bagatelizujemy ich rolę. To jednak one w wielu przypadkach decydują o jej wystąpieniu. Symbolika i znaczenie nadmiernej masy ciała bywają różnorodnie interpretowane pod kątem psychologicznym. Nadmierna masa ciała to zazwyczaj wierzchołek innych spiętrzonych problemów życiowych. Przepracowanie niektórych tematów może dać lepszy efekt niż nowa dieta. Na konsultacjach psychodietetycznych wiele pytań nie jest bezposrednio związanych z jedzeniem. Lubię pytać np. o to, co wymagało by czasu i pracy w drugiej kolejności, gdyby kwestie wagi się unormowały. Jeśli jest wiele nierozwiązanych problemów związanych z pszeszłością, zdarza się, że polecam psychoterapię, podobnie jak w przypadku osób z klasycznymi zaburzeniami odzywiania.
W zależności od nurtu psychoterapeutycznego otyłość i nadwaga może mieć różne zanczenie. Poniżej przedstawiam opis podejścia do tematu w różnych nurtach: psychoterapii Gestalt, psychoterapii systemowej, poznawczej, behawioralnej oraz w psychoanalizie i podejściu psychodynamicznym. W swojej pracy korzystam z tych znaczeń.
W psychoterapii Gestalt pracuje się m.in. koncepcją figury i tła. Wtedy figurą jest jedzenie a tło (środowisko, relacje itp) stanowi kontekst dla odżywiania się. Według tej teorii jedzenie w rodzinie może pełniłnić funkcję komunikacyjną, a nawet zastępować wyrażanie uczuć. To podejście bliskie psychodietetyce. Trudno było by mi nie spytać o to, czym dla klientki jest jedzenie, czym było w domu, jaką rolę spełniało kiedyś, a jaką spełnia dziś.
Podejście systemowe analizuje rodzinę osoby otyłej, relacje pomiędzy jej członkami, jak i sztywność granic w rodzinie. Szczególne zwraca się tu uwagę na skrajnie bliskie oraz zbyt intensywne relacje między członkami systemu rodzinnego, na nadopiekuńczość oraz uwikłanie dzieci w konflikty pomiędzy ojcem a matką. W rodzinach często występuje tzw. lojalność międzypokoleniowa. Przejawia się ona preferowaniem podobnego stylu życia i powielaniem pewnych tradycji rodzinnych dotyczących jedzenia i karmienia. Zauważenie tego daje dużą energie do przerwania schematu.
W podejściu behawioralnym szczególnie nacisk kładziony jest na rozpoznanie utrwalonych nieprawidłowych nawyków żywieniowych oraz nieprawidłowych zachowań związanych z jedzeniem np. przekazywanych w rodzinie. Wzmocnione patologiczne zachowania żywieniowe prowadzą w konsekwencji do wystąpienia nadwagi lub otyłości. Rozpoznaje się więc to, co nam nie służy. Osłabia się niekorzystne nawyki i wzmacnia nowe – prawidłowe. Opiera się na procedurach warunkowania klasycznego i sprawczego, czyli uczenia się przez skojarzenia lub konsekwencje. Terapeuci behawioralni koncentrują się na zmianie obserwowalnych zachowań i modyfikacji ich związku ze środowiskiem.
W koncepcji poznawczej (kognitywnej) nadmierna masa ciała może być skutkiem nieprawidłowych schematów poznawczych (sposobu myślenia dotyczącego jedzenia, diety, albo stylu życia, czy też pewnych reprezentacji umysłowych), stanowiących w dużej mierze główną trudność w dążeniu do zmniejszenia masy ciała. Wraz z klientkami przyglądam się konkretnym przekonaniom na temat odchudzania, danego pożywienia, swoich możliwości, tego co jest zdrowe i niezdrowe, smaczne i niesmaczne itd. Ważne jest uświadomienie sobie, że przekonania czy myśli pojawiające się automatycznie w określonych sytuacjach moga podlec zmianie.
Psychoanaliza oraz podejście psychodynamiczne z założenia przyjmują, iż otyłość może być konsekwencją nieprawidłowej relacji pomiędzy matką a dzieckiem. Niewystarczające zaspokajanie potrzeb dziecka lub z drugiej strony nadopiekuńczość mogą rodzić konsekwencje związane z jedzeniem w późniejszych okresach rozwoju człowieka. Zbyt duża troska o jedzenie może być podłożem ambiwalencji rodzica lub wynikać z potrzeby nadmiernej kontroli. To może powodować zaburzenia odżywania dorastających dzieci, które poprzez problemy z jedzeniem wyrażają wewnętrzne problemy emocjonalne. Przyczyną nadmiernej masy ciała często jest słabsze ego, zaburzenia fazy oralnej, konflikt w fazie edypalnej. Tych pojęć jednak nie usłyszysz na spotkaniu ze mną:).
Jeśli chcesz przyjrzeć swojej osobistej symbolice zapraszam na konsultację.
Natomiast jeśli czujesz, że potrzebujesz psychoterapi poszukaj szerszego opisu danego nurtu (ten wpis stanowi tylko wycinek związany z psychodietetyką), sprawdź kwalifikacje danej osoby i poproś o wyjaśnienie tego, jak ma przebiegać praca.
